De kerk in Onstwedde wordt voor het eerst genoemd rond 1150 en het was toen de enige kerk in het gebied Westerwolde. De kerk stamde zeker uit de 11e eeuw en mogelijk uit de 10e eeuw.
Rond 1500 werd de kerk vervangen door de huidige kerk (zie: Nicolaaskerk-b).
Volgens Roemeling (2013) was de kerk toegewijd aan Jacobus de Meerdere. De toewijding aan Nicolaas wordt één keer genoemd in 1475 en het lijkt een verwarring met Vlagtwedde te zijn.
De toren stamt minimaal uit de 14e eeuw en stond mogelijk los van de kerk. Sinds 1500 maakt de toren deel uit van de nieuwe kerk. De toren is één van de juffertorens. Er bestaat een legende over de oorsprong van de toren. Het kan echter ook zijn dat juffer slaat op de slanke spits toelopende vorm die lijkt op een dennenstam met spitse top.
-Karstkarel, P. (2008), Alle middeleeuwse kerken van Harlingen tot Wilhelmshaven, Noordboek Leeuwarden (p. 484-485)
-Roemeling, O.D.J. (2013), Heiligen en heren, studies over het parochiewezen in het Noorden van Nederland vóór 1600, Fryske Akademie Leeuwarden (digitaal beschikbaar: zie link)
-Roemeling, Corpus Groningen-Drenthe (digitaal beschikbaar)
-Ozinga, M.D. (1933), Voorlopige lijst der Nederlandse monumenten van geschiedenis en kunst, deel 11: De provincie Groningen, Den Haag (digitaal beschikbaar: zie link)
-Monumenten in Nederland Groningen 1998 Ronald Stenvert, Chris Kolman, Ben Olde Meierink, Sabine Broekhoven en Redmer Alma, Uitgeverij Waanders Zwolle (digitaal beschikbaar: zie link)
Het Nederlands Genootschap van Sint Jacob
Janskerkhof 28 a
3512 BN Utrecht
KvK nummer: 40447304
BTW nummer: NL 8039.95.635.B01
IBAN: NL41INGB0005151146
