Aankomst, terugtocht en thuiskomst

Gefeliciteerd! Je hebt het gehaald en bent in Santiago aangekomen. Maar er ligt ook een gevaar op de loer. Peggy Lee zong het al in 1969; 'is that all there is?' En gek genoeg is de aankomst in Santiago voor veel pelgrims verwarrend. Je bent weken of misschien wel maanden op pad geweest naar Santiago. En wat nu? Je bent aangekomen in een grote stad waar het leven zijn gewone dagelijkse gang gaat en waar blijkbaar niemand oog heeft voor jou, die de tocht van je leven hebt volbracht. Op het plein voor de kathedraal sta je tussen andere pelgrims die net zo’ n bijzondere reis als jij hebben gemaakt. En dan besef je ineens dat het voorbij is. De dagen waarop je maar drie zorgen had: waar moet ik heen, waar eet ik en waar slaap ik? De dagelijkse handelingen van opstaan, rugzak of fietstas inpakken, op pad gaan, koffie drinken, lunchen, aankomen bij een albergue, je inschrijven, je installeren, douchen, aan je dagboek (weblog of Facebookpagina) werken, een pilsje drinken op een terras, het menú del peregrino, gaan slapen. Vertrouwde rituelen tegen een dagelijks wisselend decor. Veel pelgrims zijn onderweg gaan beseffen dat het officiële doel weliswaar Santiago is, maar dat het eigenlijke doel de weg ernaartoe is. En met het bereiken van Santiago is die weg afgelopen, zo lijkt het althans... Kan je van je aankomst in Santiago toch een feest maken? Beslist. Het is een mooie stad waar veel te zien is. (…)

Wie als pelgrim te voet, per fiets of te paard in Santiago arriveert, kan in aanmerking komen voor een compostela. Dit is het officiële document waarmee het Kapittel van de Kathedraal van Santiago erkent dat de persoon die erom vraagt, gekomen is om eer te bewijzen aan de apostel Jacobus. Sommigen beschouwen de compostela als een souvenir, maar voor veel mensen is het een zeer persoonlijk document dat een blijvende herinnering is aan de ervaringen, gevoelens en ontmoetingen onderweg. De oorkonde is in het Latijn gesteld en de medewerker van het pelgrimsbureau zal ook je naam in het Latijn invullen. De vertaling is als volgt: 'Het Kapittel van de Zegenrijke Apostolische en Aartsbisschoppelijke Kerk van Compostela, als bewaarder van het zegel van het Altaar van de Zalige Apostel Jacobus, belast met de taak een bewijsstuk te overhandigen aan alle Gelovigen en Pelgrims uit alle landen van de wereld, die uit devotie of omwille van een gelofte de Bedevaartplaats van de Heilige Jacobus, onze Apostel, Patroon van de Spanjaarden en Titelheilige, bezoeken, maakt bekend aan allen, te samen en afzonderlijk, die dit zullen nagaan, dat …… dit allerheiligste Godshuis uit godsvrucht toegewijd heeft bezocht * na een tocht van tenminste honderdduizend meter te voet of per paard dan wel tenminste tweehonderdduizend meter per fiets *. Ter waarmerking hiervan overhandig ik hem het voorliggend schrijven, bekrachtigd met het zegel van dezelfde Heilige Kerk. Gegeven te Compostela op de …dag van de maand … in het jaar des Heren … De Secretaris van het Kapittel'. * de tekst tussen * .. * is alleen vermeld in de compostelas uitgegeven na april 2014 leken-compostelaat De compostela zag er decennia lang hetzelfde uit, fraai maar ook wat saai. In 2014 heeft het document – zoals de Vlamingen dat zo mooi noemen – een nieuw kleedje gekregen. De vormgeving is wat fleuriger en aan de tekst is toegevoegd dat de pelgrim tenminste honderdduizend meter te voet of te paard dan wel tweehonderdduizend meter per fiets heeft afgelegd. En er zijn nog twee nouveautés. Was het vroeger zo dat het niet uitmaakte of je nu uit Pieterburen of uit Ponferrada was vertrokken, iedereen kreeg dezelfde compostela. Tegenwoordig is het mogelijk om – weliswaar tegen betaling – een compostela met de route en afgelegde afstand te verkrijgen, een 'afstands certificaat'. Klik hier voor de vertaling uit het Spaans. En groepen kunnen een groepscompostela verkrijgen. Een andere nieuwigheid is de 'leken-compostela'. Als de tocht enkel is gemaakt om sportieve of culturele redenen, en niet uit eer aan de Apostel, dan ontvangt men een certificaat waarvan de tekst vrijwel gelijk is aan die van het ' afstands certificaat'.

Degenen die de laatste 100 km naar Santiago te voet of te paard hebben afgelegd en de fietsers die de laatste 200 km hebben gefietst, kunnen in aanmerking komen voor een compostela. In het pelgrimsbureau wordt je gevraagd een formulier in te vullen. Als je aankruist dat je de tocht uit religieuze redenen hebt ondernomen, kun je een compostela ontvangen. Als je sportieve redenen invult, krijg je een simpeler getuigschrift. De medewerker van het pelgrimsbureau beoordeelt aan de hand van de stempels in je pelgrimspaspoort of je aan die eisen voldoet. Of je nu uit Veghel of Venray komt, vindt men niet zo boeiend, het gaat hen vooral om die laatste 100 of 200 km. Het is daarom verstandig om op die laatste stukken twee stempels per dag te halen. Bedenk daarbij ook dat niet de afgelegde kilometers maar de afstand langs de kortste weg tussen de vertrekplaats en Santiago de Compostela bepalend zijn. Een omweg (zoals de Variante Espiritual of de Ruta del Padre Sarmiento op de Camino Portugues) maken mag, maar de plaats van vertrek blijft bepalend. De medewerkers van het pelgrimsbureau beschouwen het uitgeven van de compostelas als een serieuze zaak. Niet zelden wordt – tot grote teleurstelling of zelfs woede van de betreffende pelgrim – een compostela geweigerd. Het gaat dan vaak om de afstanden tussen twee stempelplaatsen, waardoor men twijfelt of dat traject wel echt op eigen kracht is afgelegd. Ook als je je vanwege blaren of spierpijn wat moeilijk richting balie begeeft, moet je niet gek opkijken als men je vraagt of je echt wel op eigen kracht bent gekomen. Een opmerking dat je een stukje met de bus of taxi bent gegaan omdat het echt niet meer ging, kun je dan maar beter voor je houden. Het Pelgrimsbureau is gevestigd aan de Rúa das Carretas 33 (als je op het plein voor de kathedraal staat, is dat de straat die links van de parador Los Reyes Católicos naar beneden loopt en vervolgens naar rechts). Het bureau is gedurende het pelgrimsseizoen (1 mei – 31 oktober) dagelijks geopend van 8 tot 21 uur; in de winter van 10 tot 19 uur. In 2019 is een nummertjessysteem in werking getreden. Via een app is te volgen wanneer je aan de beurt bent. Daardoor zijn de lange rijen in het pelgrimsbureau verleden tijd. Nadat je een nummertje hebt getrokken kun je het pand verlaten of naar de Huiskamer der Lage Landen gaan. Nederlandstalige vrijwilligers staan daar van 9.00 tot 17.00 uur klaar om je een kop koffie te geven en je verhalen aan te horen. Als je lid bent van het Genootschap kunt je jouw compostela registreren, bij voorkeur via deze website. Na inloggen ga je naar "mijn account" en kun je jouw compostela registreren. Wij vragen je een gescande versie, of een digitale foto, van jouw compostela mee te sturen. Registreren per post is ook mogelijk. Vraag daarvoor via info@santiago.nl het betreffende formulier aan en stuur vervolgens een kopie van jouw compostela, vergezeld van het ingevulde formulier naar de ledenservice in Utrecht. Jouw naam wordt vervolgens opgenomen in het Compostelaregister en in de Jacobsstaf vermeld. Tevens geeft de inzending recht op het kopen van een fraai verguld of verzilverd reversspeldje in de vorm van een Jacobsschelpje. Ook kun je een Compostelaregister bestellen. In de eerste helft van het nieuwe jaar wordt dit register verzonden. Leden van ons Genootschap kunnen, als ze op de website zijn ingelogd, het Compostelaregister inzien.

In de middeleeuwen gebeurde het regelmatig dat een rijk persoon een ander afvaardigde om voor hem een compostela te bemachtigen in Santiago de Compostela. Pelgrimeren voor een ander (in het latijn 'vicarie pro') kan nog altijd. Het is wel aan bepaalde regels gebonden. Deze zijn:

• De persoon voor wie je loopt of fietst, mag zelf niet kunnen lopen of fietsen. Dus komen in aanmerking:
  • overledenen
  • personen die te oud zijn om te kunnen lopen
  • (chronisch) gehandicapten
  • ernstig zieken, b.v. kankerpatiënten
  • jonge kinderen
• Er moet een relatie zijn tussen tussen de pelgrim en degene voor wie gelopen wordt.

(met dank aan Arnoud Krever)

Als u uw terugreis thuis alvast wilt voorbereiden vindt u hieronder aanvullende informatie, in de vorm van twee vragen en antwoorden uit het boekje Praktische Pelgrimeren en hiernaast enkele nuttige links, waar u steeds de meest actuele informatie kunt vinden. Dat is vooral van belang omdat het aanbod aan reismogelijkheden vaak wisselt. Natuurlijk kunt u te voet of per fiets terug naar huis gaan. Vroeger kon dat niet anders, maar tegenwoordig zijn het slechts enkelen die daarvoor kiezen.

Voor degene die nog nooit op pelgrimage is geweest misschien een vreemde vraag. Maar veel ervaren Santiagogangers zullen zich herkennen in dit stukje van Bram van der Wees uit de Jacobsstaf 104. “Na een tocht van drie maanden naar Santiago keerde ik eind 2002 terug in mijn gezin. Ik had veel te vertellen. Mijn kinderen luisterden aandachtig – of deden alsof – naar die magere, bebaarde vader. Maar na een half uur zeiden ze: ‘Nu moet je stil zijn, want Idols begint.” Je hebt veel meegemaakt, waar je wel uren over zou kunnen vertellen, maar het thuisfront heeft vaak niet het geduld om zo lang naar je te luisteren. Iets waar je wellicht wel op gehoopt had. Bedenk dat je zelf iets unieks hebt meegemaakt, maar dat thuis vooral het gewone leven is doorgegaan. Ook zijn er nogal wat mensen die na een langdurige afwezigheid van huis veranderingen bemerken in hun relatie met de thuisblijvers. Misschien omdat zij in die tijd zelf veranderd zijn, misschien ook omdat die verandering voor beiden geldt. Anderen ontdekken bij thuiskomst dat een bestaande relatie zelfs voorgoed in het slop is geraakt. Dan ben je snel uitgepraat. Je kunt ook zelf gelegenheden organiseren om wel je verhaal kwijt te kunnen. Tijdens de landelijke en regionale bijeenkomsten van het Genootschap kun je met gelijkgestemden ervaringen uitwisselen. Je kunt lezingen over je tocht organiseren, bijvoorbeeld in bibliotheken, verzorgingstehuizen, buurthuizen, vrouwengildes of andere verenigingen. Een hele middag of avond helemaal zelf aan het woord zijn voor een publiek dat dit nog leuk vindt ook. En je kunt je dagboek uitwerken tot een boek.